Αλέξανδρος Αγγελής

Υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων, εκείνοι που πιστεύουν στις προλήψεις (ή έστω είναι κρυφοπροληπτικοί) και εκείνοι που χλευάζουν τους πρώτους. Έχει όμως ενδιαφέρον, από κοινωνικής - λαογραφικής απόψεως, το θέμα των προλήψεων. Για την προέλευση των περισσοτέρων προλήψεων μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Είναι όμως τελείως παράλογες οι προλήψεις ή έχουν κάποια λογική βάση; Ας πάρουμε για παράδειγμα την μαύρη γάτα, η οποία θεωρείται γρουσούζικη. Γιατί όμως να είναι γρουσούζικη η μαύρη και όχι η άσπρη; Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτό ισχύει επειδή το μαύρο χρώμα σχετίζεται με το κακό. Υπάρχει όμως και μία πιο πρακτική εξήγηση: η μαύρη γάτα φαίνεται πιο δύσκολα, ιδίως στο σκοτάδι, και επομένως είναι πολύ πιο εύκολο να προκαλέσει ατύχημα. Μπορεί κάποιος να σκοντάψει πάνω της και να πέσει, να την χτυπήσει με το αυτοκίνητο, κτλ. Η εξήγηση βάσει του κινδύνου είναι ακόμα πιο λογική στην περίπτωση του ανοιχτού ψαλιδιού, που πάλι θεωρείται γρουσουζιά. Είναι προφανώς πολύ πιθανό να προκληθ

Σύμφωνα με την Ελληνική Γραμματική, το γράμμα ζήτα "ζ" είναι ένα από τα λεγόμενα "διπλά" σύμφωνα, καθώς είναι αποτέλεσμα της συνένωσης των γραμμάτων σίγμα "σ" και δέλτα "δ". Πράγματι, το ΣΔΟΕ ακούγεται σαν ΖΔΟΕ. Προφανώς για αυτόν τον λόγο δεν υπάρχει (ή τουλάχιστον δεν μου έρχεται στο μυαλό όσο κι αν προσπαθώ) κάποια λέξη που να περιέχει συνεχόμενα τα γράμματα σίγμα και δέλτα (το ΣΔΟΕ είναι ακρωνύμιο). Είναι όμως τελείως σωστό αυτό; Ας πάρουμε για παράδειγμα το γράμμα βήτα "β". Όταν το σίγμα ακολουθείται από το βήτα, τότε πάλι παράγεται ηχητικά το ζήτα. Μπορείτε να το δοκιμάσετε και μόνοι σας προφέροντας δυνατά την λέξη σβούρα. Θα διαπιστώσετε ότι, όσο και αν προσπαθήσετε, είναι αδύνατον το σίγμα να μην ακουστεί σαν ζήτα. Το ίδιο συμβαίνει και με το γράμμα γάμμα "γ". Εάν αμφιβάλετε, δοκιμάστε να προφέρετε δυνατά την λέξη σγουρός και δείτε πόσο έντονα ακούγεται το ζήτα. Ποιο είναι λοιπόν το κοινό που έχουν τα τρία αυτά γράμματ

Ενώ παλαιότερα πολύς κόσμος χρησιμοποιούσε την λέξη αυτή λάθος, τώρα τελευταία, στην τηλεόραση, διαπιστώνω ότι οι δημοσιογράφοι την χρησιμοποιούν σωστά. Ενώ δηλαδή έλεγαν π.χ. "Με τον επικεφαλή..." τώρα λένε "Με τον επικεφαλής...". Εκ πρώτης όψεως θα έλεγε κανείς ότι το σωστό είναι του επικεφαλή, καθώς στην αιτιατική πτώση (και στην γενική), στα αρσενικά τουλάχιστον, το τελικό σίγμα δεν μπαίνει, όπως μπαίνει στην ονομαστική. Γιατί λοιπόν αυτή η εξαίρεση; Το κλειδί βρίσκεται στην προέλευση της λέξης. Στην πραγματικότητα η λέξη επικεφαλής δεν είναι μία πρωτογενής λέξη, αλλά μία σύνθετη που αποτελείται από τις επιμέρους λέξεις επί και κεφαλής. Δηλαδή όταν λέμε ο επικεφαλής, στην πραγματικότητα εννοούμε ο επί της κεφαλής. Κατά συνέπεια, η φράση τον επικεφαλής είναι συντόμευση της φράσης τον επί της κεφαλής. Άρα λοιπόν, στην συγκεκριμένη περίπτωση, υφίσταται το τελικό σίγμα ακόμα και στην αιτιατική και στην γενική πτώση (του επικεφαλής). Αυτή ακριβώς είναι η χρησιμότητα

Η αγάπη των Ελλήνων για την ελευθερία είναι γνωστή. Πολλοί αγώνες έχουν γίνει και ποταμοί αίματος έχουν χυθεί από τους προγόνους μας ανά τους αιώνες, ώστε σήμερα να είμαστε ελεύθεροι. Όμως σημαίνει αυτό ότι οι άλλοι λαοί δεν αγαπούν την ελευθερία, ή έστω ότι δεν την αγαπούν τόσο όσο εμείς οι Έλληνες; Ας αφήσουμε ένα καταγεγραμμένο ιστορικό γεγονός να μας λύσει την απορία. Παραθέτω ένα απόσπασμα του βιβλίου «Ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου» των Ραιημόν Καρτιέ, Τσάρλς Ντε Γκώλ και Ουίνστον Τσώρτσιλ (σελίδα 695-696): Για την Ελληνική Αντίσταση είναι χαρακτηριστικό ότι, πλάι σε λαμπρές πολεμικές ενέργειες, που απέσπασαν τα συγχαρητήρια του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, έχει να επιδείξη και μεγαλειώδεις λαϊκές κινητοποιήσεις, μοναδικές σ' όλη την κατεχόμενη Ευρώπη . Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα, όπου ο Χίτλερ δεν μπόρεσε να επιβάλη την πολιτική επιστράτευση. Και αυτό είναι μία από τις πιο μεγάλες νίκες του Ελληνικού Λαού, κατά την περίοδο της κατοχής, την οποία εκέρδισε με τις καθολ

Ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορεί να συμβεί σε έναν άνθρωπο είναι να κάνει κακό, άθελά του, σε κάποιον που αγαπάει. Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά στους γονείς όταν από υπερπροστατευτισμό βλάπτουν τα παιδιά τους χωρίς καν να το καταλαβαίνουν. Δυστυχώς δεν έχει μόνο σημασία η καλή πρόθεση σε αυτήν την ζωή, αλλά και το αποτέλεσμα. Και ασφαλώς όταν συνυπάρχει το κακό αποτέλεσμα με την καλή πρόθεση, τότε αυτό είναι πραγματικά τραγικό. Φαίνεται λογικό σε έναν γονέα να προσφέρει στο παιδί του τα πάντα, θεωρώντας ότι έτσι του κάνει καλό. Κι όμως, έτσι καταλήγει να κάνει την μεγαλύτερη δυνατή ζημιά στο παιδί του. Αυτό διότι έχουμε ξεχάσει αυτό που έλεγαν οι παλιοί, ότι δηλαδή οι δυσκολίες φτιάχνουν χαρακτήρα. Δεν λέω να δημιουργούμε επίτηδες δυσκολίες για τα παιδιά μας, προς θεού. Αλλά οφείλει να αναγνωρίσει κανείς ότι κάποιος που δεν έχει περάσει δύσκολα ποτέ στην ζωή του θα έχει μεγάλο πρόβλημα όταν θα του έρθει η πρώτη δυσκολία. Όταν έρθει εκείνη η ώρα ο άνθρωπος αυτός δεν θα έχει ούτε τη

Έχετε παρατηρήσει ποτέ πώς όταν λέμε την λέξη "άγγελος", προφέρουμε και ένα απαλό νι αμέσως μετά το άλφα; Δηλαδή αυτό που προφέρουμε ουσιαστικά είναι "άνγγελος". Αυτό το φαινόμενο συμβαίνει με όλες τις λέξεις που περιέχουν το διπλό γάμμα "γγ". Στην Ελληνική γλώσσα αυτός είναι ένας βασικός κανόνας: στον προφορικό λόγο το "γγ" προφέρεται "νγγ" αλλά το νι δεν γράφεται ποτέ. Οι ξένοι έχουν διατηρήσει και γραπτώς τον κανόνα αυτόν - όπως και άλλους - στα λεκτικά τους δάνεια, για αυτόν τον λόγο ο άγγελος στα Αγγλικά είναι "Angel". Αλλά και αντιστρόφως, το "England" στα Ελληνικά μεταφράζεται σε "Αγγλία" αλλά με το νι να διατηρείται στην προφορά. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο το δικό μου επίθετο (Αγγελής) γράφεται στα Αγγλικά "Angelis". Αυτή ήταν μία απορία που είχα από μικρό παιδί και μου λύθηκε όταν άρχισα να μελετάω την Ελληνική γραμματική. Πιστεύω ότι αξίζει να παρατηρήσει κανείς το πόσο ενδιαφέρον μπορού

Αυτό είναι το δεύτερο μέρος της ανάρτησης "Λάθη στην Χρήση της Γλώσσας μας" και θα ασχοληθούμε με άλλο ένα συχνότατο λάθος που κάνουμε στον καθημερινό μας λόγο. Λέμε συχνά φράσεις παρόμοιες με αυτήν: "σαν ειδικός που είναι γνωρίζει καλύτερα". Η χρήση του "σαν" σε τέτοιου είδους φράσεις είναι εντελώς λάθος. Συγχέουμε το "σαν" με το "ως". Αυτό που θέλουμε να πούμε στην πραγματικότητα είναι "ως ειδικός". Η διαφορά είναι σημαντική επειδή το "σαν" χρησιμεύει για παρομοιώσεις. Δηλαδή όταν λέμε για κάποιον "σαν ιατρός", εννοούμε ότι στην πραγματικότητα ΔΕΝ είναι ιατρός αλλά τον παριστάνει. Ενώ η φράση "τρέχει γρήγορα σαν λαγός" είναι σωστή, διότι ο άνθρωπος δεν είναι φυσικά λαγός, αλλά είναι τόσο γρήγορος που τον παρομοιάζουμε με λαγό. Εάν αντιθέτως ακούσουμε την φράση "τρέχει γρήγορα ως λαγός", τότε καταλαβαίνουμε ότι ο άλλος αναφέρεται σε έναν λαγό (και όχι σε άνθρωπο), που φυσικά - ως λαγός

Διαβάζοντας ένα αρχαίο ελληνικό κείμενο, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να δημιουργηθούν διάφορες παρανοήσεις. Οι παρανοήσεις αυτές πηγάζουν από την διαφορά του νοήματος που μπορεί να έχει η ίδια λέξη στην σημερινή και στην αρχαία Ελλάδα. Αυτό δηλαδή που γενικά αποτελεί πλεονέκτημα, σε σχέση με τους ξένους, στην κατανόηση του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να αποτελεί σοβαρό μειονέκτημα. Από τις παρερμηνείες αυτές δυστυχώς συχνά δεν ξεφεύγουν ούτε οι επαγγελματίες φιλόλογοι που αποδίδουν τα αρχαία κείμενα στην νεοελληνική. Όμως για να μην γίνει η συζήτηση θεωρητική, ας δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα τέτοιου φαινομένου. Το ρήμα καταστρέφω έχει για εμάς ένα πολύ σαφές περιεχόμενο. Για τους αρχαίους όμως δεν είχε την ίδια έννοια με την σημερινή. Η πιο κυριολεκτική απόδοση του ρήματος αυτού θα έλεγα ότι είναι το "βάζω κάτω" (στρέφω + κάτω = καταστρέφω). Όταν λοιπόν διαβάζουμε από την απόδοση αρχαίου κειμένου π.χ. ότι ο Μέγας Αλέξανδρος κατέστρεψε τους Πέ

Φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι από εσάς έχουν προσέξει ότι κυκλοφορεί ευρέως (σε δημόσιους χώρους, τουαλέτες, κ.τ.λ.) ένα αυτοκόλλητο που γράφει " Διατηρείτε το χώρο καθαρό ". Το σωστό είναι φυσικά " Διατηρείτε το ν χώρο καθαρό ". Το φαινόμενο να αφαιρείται το τελικό "ν" από τις λέξεις είναι συχνό. Και πώς να μην είναι, αφού το ίδιο το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα διδάσκει στα παιδιά ότι το τελικό "ν" μπαίνει μόνο όταν η επόμενη λέξη ξεκινάει από "κ", "π", ή "τ"; Καταρχάς, όλοι δεχόμαστε ότι μπαίνει το τελικό "ν" όταν η επόμενη λέξη ξεκινάει από "κ". Όμως τα "κ", "γ" και "χ" είναι συγγενικά σύμφωνα. Όπως είναι και τα "π", "β", "φ" μεταξύ τους, όπως είναι και τα "τ", "δ" , "θ" μεταξύ τους. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την Ελληνική γλώσσα, το μόνο που έχουν διαφορετικό τα γράμματα αυτά είναι ο βαθμός δάσυνσης

Ο Ιωάννης Κακριδής ασφαλώς δεν χρειάζεται συστάσεις, ιδίως από εμένα. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους φιλολόγους της νεοτέρας Ελλάδος που έχει παράξει ένα τεράστιο έργο. Διαβάζοντας ένα απόσπασμα από το βιβλίο του "Προσφορά στον Νεοελληνικό Λόγο" μου δημιουργήθηκε η έντονη ανάγκη να του απαντήσω. Φυσικά πάντοτε με απέραντο σεβασμό προς τον μεγάλο αυτόν δάσκαλο. Όχι για να διαβάσει την απάντηση ο ίδιος, κάτι που είναι πλέον αδύνατον, αλλά επειδή το θέμα της συζητήσεως αυτής είναι διαχρονικό. Ανάμεσα στο πολλά κείμενα που έχει γράψει ο Κακριδής, υπάρχει και ένα που υπεραμύνεται της επιλογής που έκανε, μαζί με τον Νίκο Καζαντζάκη, για την απόδοση της Ιλιάδας. Ήταν κοινή τους απόφαση να αποδώσουν το αρχαίο κείμενο στην πιο απλή και λαϊκή μορφή της νεοελληνικής γλώσσας. Συγκεκριμένα, μία λέξη μεταφράστηκε από τα δύο αυτά ιερά τέρατα του νεοελληνικού πνεύματος από "αυτόματος" σε "μοναχοσάλευτος" για να περιγράψει τους αυτόματους τρίποδες του Ηφαίστου που μπορού

Πόσα λάθη άραγε κάνουμε καθημερινά όταν μιλάμε, κακοποιώντας έτσι την θαυμάσια Ελληνική γλώσσα μας, χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε; Σίγουρα πάρα πολλά. Σήμερα λοιπόν θα μιλήσουμε για δύο από τα πιο συχνά λάθη που γίνονται στην χρήση της καθημερινής μας ομιλίας, ώστε να προσπαθούμε από εδώ και πέρα να τα αποφεύγουμε. Το πρώτο λάθος που κάνουμε πολλοί άνθρωποι, είναι το "στις μία" όταν αναφερόμαστε στην ώρα. Το σωστό είναι φυσικά "στην μία". Φυσικά όταν έχεις συνηθίσει να λες "θα βρεθούμε στις 10", ή "στις 5", είναι πολύ εύκολο, εφ'όσον το ακούμε και συνεχώς από τους γύρω μας, να κάνουμε το λάθος. Και αν το καλασκεφτείτε είναι σοβαρό λάθος. Φαντάζεστε να ακούσετε κάποιον να σας λέει π.χ. "στις μία κόρη πήρα κόκινη λαμπάδα και στις άλλη ροζ"; Αμέσως μας χτυπάει πολύ άσχημα στο αυτί μας. Η μοναδική διαφορά που κάνει το "στις μία" να μην μας χτυπάει άσχημα είναι επειδή το ακούμε όλη την ώρα. Άρα λοιπόν πράγματι η επανάληψη εσ

Όλοι μας έχουμε ακούσει πόσο μεγάλο ρόλο έπαιξε, κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελληνική αντίσταση στην τελική ήττα των Γερμανών. Μάλιστα υπάρχουν καταγεγραμμένες ευχαριστήριες δηλώσεις προς εμάς από τους ίδιους τους Ρώσους για τον χρόνο που τους εξασφαλίσαμε ώστε να προετοιμαστούν για την επίθεση των Ναζί. Δεν ξέρω για εσάς, εγώ όμως πάντοτε αναρωτιόμουν εάν αυτές οι λίγες εβδομάδες που καθυστέρησε η Ελλάδα τους Γερμανούς ήταν που έκαναν την διαφορά και έγειραν την πλάστιγγα υπέρ των συμμάχων. Αντιγράφω λοιπόν το σχετικό απόσπασμα από την σελίδα 359 του βιβλίου «Ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου» των Ραιημόν Καρτιέ, Τσάρλς Ντε Γκώλ και Ουίνστον Τσώρτσιλ: Η σοβαρότερη τώρα απειλή κατά του Στάλινγκραντ ήρχετο από τον Βόλγα. Ο χειμώνας είχε αρχίσει, αλλά ο ποταμός δεν πάγωνε. Μεγάλοι όγκοι πάγου κατέβαιναν από τα βόρεια και παρεμπόδιζαν την επικοινωνία με τα μετόπισθεν. Και οι υπερασπισταί της πόλεως άρχισαν να αισθάνονται την ανεπάρκεια σε τρόφιμα και πολεμικό υλικό. «Από τα